Daedalus, Daidalus, Daidalos (Yunan Mitolojisi)
Daedalus, Daidalus ya da Daidalos (Eski Yunanca Δαίδαλος, Etrüskçe Taitale), Yunan Mitolojisinde Metion’un ile Metiadousa’nın (veya İphione veya Phrasimede’nin) oğlu ve Erekhtheus’un torunu olup Minos Labirentini keşfeden Atinalı bir mucit, heykeltıraş ve mimarın adıdır (Pausanias. vii. 4. 5; Plutarchos Thes. 18).
Daidalos Kimdir?
Bir söylenceye göre heykelciliğin yaratıcısı olduğu gibi inşaatçıların kullandığı küçük balta, çekül, burgu ve harcın da mucidi olarak görülen yetenekli ama talihsiz bir Yeğeni Talos, tornayı, pergeli ve yılan çenesinden esinlenerek metal testereyi icat ettiği zaman kıskançlığından genci Akropolis’ten aşağı atarak öldürmüş, bu yüzden kovalanmış yada sürgüne gönderilmiştir. Girit’e gidip Kral Minos’un hizmetine girmiş, burada heykeller, Ariadne için bir dans meydanı ile Minos’un karısı Pasiphae’ye içine girebileceği ahşap bir inek maketi yaparak azgın bir boğayla çiftleşmesine yardım etmiştir. Pasiphae’ye yaptığı makine olanaksız bir birleşmeyi mümkün kılarak Minotauros adlı canavarın doğumuna sebep olmuştur.
Daidalos ile oğlu İkarus
Daidalos ayrıca Minos içinde Labyrinthos adıyla bilinen dolambaçlı yollardan oluşan sarayı inşa etmiş ve içine canavarı hapsedilmiştir. Kuzeni Theseus’u kurtarmak isteyen Ariadne’ye kahramanı kurtarması için ip yumağı vermesini tavsiye ederek dönüş yolunu bulabileceği fikrini vermişse de bu iyiliği Daidalos’a pahalıya patlamış, Minos her şeyi öğrenince oğluyla birlikte labirente atılmıştır. Bununla birlikte Daidalos kendi ve oğlu İkarus’a balmumuyla bedenlerine tutturulan yapay kanatlar takarak labirentten uçarak kaçmayı başarmıştır. Yolda uçmanın cazibesine kapılan İkarus, babasının uyarılarına kulak asmayıp iyice yükseğe tırmanınca güneş balmumlarını eriterek çocuğun denize düşüp boğulmasına sebep olmuştur. Daidalos ise Minos kendini tüm ülkede ararken Sicilya’ya giderek Kral Kokaros’un sarayında saklanmış, burada bir baraj ile güzel yapılar inşa etmiş, kralın hazinesini korumak için sarayın duvarlarını sağlamlaştırmıştır. Kral Minos, Daidalos’u bulmak için bir salyangoz kabuğundan bir ip geçirebilene bir ödül önerince Kokkalos’un arzusuyla bu yarışmaya giren usta mimar ipi bir karıncanın gövdesine bağlayarak, kabuğun tepesinden açtığı bir delikten hayvanı geçirmeyi başarınca kimliği ortaya çıkmıştır. Minos, mimarı almak için geldiğinde Sicilya kralının kızları Daidalos’u korumak için hasmının banyo yaparken haşlanarak ölmesini sağlamışlardır.
İkarus uçtu mu yoksa yelken mi açtı?
Öykünün İkarus’un güneşe çok yakın uçtuğu, bu yüzden kanatlardaki balmumunun erimesine neden olduğu ve İkarya adası yakınındaki denize düştüğüne dair ünlü varyasyonu dışında diğer eski evrsiyonları da bulunmaktadır. Pausanias ve Diodorus gibi antik yazarlara göre, mucit Daedalus yelkenli gemiyi icat etmiş ve Girit donanmasından güçlü bir rüzgârla kaçmayı başarmışlardır. Ancak İkarus tecrübesiz bir dümenci idi ve İkaria Denizi’nin tehlikeli sularıyla başedemeyip, geminin batmasına sebep olmuştur. Ikaria Denizi, Homer dahil birçok kişi tarafından tehlikeli olarak tanımlanmıştır. Bu deniz’de Ege’nin batıya esen rüzgar ve akıntıları, Samos ve Ikaria’nın tepelerindeki kafa karıştırıcı rüzgarları ve Libya ve Karadeniz’den gelen akıntılarının karışmasıyla yelken açmak için tehlikeli bir alan olduğu söylenebilir. Belki de bu yüzden Fournoi adasında pek çok gemi enkazı bulunmuştur.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016